"चालक-वाहकांवर होणाऱ्या मारहाणीच्या घटना आणि कायदेशीर लढ्याची दिशा"

"चालक-वाहकांवर होणाऱ्या मारहाणीच्या घटना आणि कायदेशीर लढ्याची दिशा"

आजच्या घडीला राज्यातील सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेत कार्यरत असलेले एस.टी. महामंडळाचे अनेक चालक आणि वाहक यांच्यावर अनेकवेळा प्रवाशांकडून, स्थानिक गुंडांकडून किंवा असामाजिक तत्वांकडून मारहाणीच्या घटना घडताना दिसत आहेत. अशा घटनांमुळे संबंधित कर्मचारी मानसिकदृष्ट्या खचून जातो, कामात गडबड होते आणि अखेर त्याच्या सुरक्षिततेचा प्रश्न निर्माण होतो. मात्र या प्रकरणांमध्ये न्याय मिळवण्यासाठी जी कायदेशीर प्रक्रिया आहे, ती अत्यंत क्लिष्ट आणि खर्चिक असल्याचे अनेक अनुभवांवरून दिसून आले आहे.

✍️ NCR आणि FIR मध्ये फरक समजून घेणे आवश्यक

सामान्यतः अशा घटनेनंतर कर्मचारी स्थानिक पोलिस स्टेशनमध्ये तक्रार करतो, परंतु बरेच वेळा पोलिस "NCR" (Non-Cognizable Report) नोंद करून प्रकरणाची बोळवण करतात. याचा थेट अर्थ असा की पोलिस सदर प्रकरणात तपास करणार नाहीत, आरोपीला अटकही करणार नाहीत, आणि पुढील कायदेशीर कारवाईसाठी तक्रारदाराने स्वतः वकिलाच्या माध्यमातून कोर्टात दावा करावा लागतो. परिणामी, कर्मचारी हा न्यायासाठी स्वतःच्या खिशातून पैसे खर्च करून, वेळ देऊन आणि मानसिक त्रास सहन करून लढा देतो.

 कलम 353 काय सांगते?

भारतीय दंड विधानातील कलम 353 नुसार:

"A person who assaults or uses criminal force to deter a public servant from discharging his duty shall be punished with imprisonment which may extend to two years, or with fine, or with both.”

या कलमांतर्गत सरकारी कामकाजात अडथळा आणणाऱ्या व्यक्तीला अटक होऊ शकते, आणि तो गंभीर गुन्हा मानला जातो. अशा वेळी NCR नोंद न करता थेट FIR दाखल होणे आवश्यक आहे. कारण FIR नोंद झाल्यास:

गुन्ह्याचा गंभीरपणा मान्य होतो

पोलिसांना अटक करण्याचा अधिकार मिळतो

आरोपीला लगेच सोडता येत नाही

न्यायिक चौकशीस सुरुवात होते

⚖️ आपण काय करू शकतो?

1. तक्रार करताना नेमकेपणाने नमूद करा की आपण "सरकारी कर्तव्य पार पाडताना झालेल्या मारहाणीबाबत तक्रार करीत आहात".

2. कलम 353 अंतर्गत FIR नोंदवण्याची मागणी ठामपणे करा.

3. पोलिस टाळाटाळ करत असतील तर लेखी स्वरूपात तक्रार घ्या व पोलीस अधीक्षक/ DySP यांच्याकडे पाठवा.

4. संघटनेच्या माध्यमातून एकत्रित दबाव तयार करा, कारण एकटी व्यक्तीला अनेकदा दुर्लक्षित केलं जातं.

5. गरज पडल्यास मीडिया व लोकप्रतिनिधींना या बाबत जागृत करा.

   फक्त मारहाण झाली म्हणून त्रस्त होऊन बसणे पुरेसे नाही. जर आपण स्वतः सरकारी सेवक म्हणून काम करत असाल आणि आपल्यावर कर्तव्य पार पाडताना हल्ला झाला असेल, तर आपल्यालाच पुढाकार घेऊन योग्य कलमांतर्गत FIR दाखल करून न्यायाची लढाई लढावी लागते. NCR ही केवळ घटनांची नोंद आहे; न्यायाची नाही. म्हणूनच चालक-वाहक व इतर कर्मचाऱ्यांनी कायदेशीर अधिकारांची जाण ठेवून सजग राहणे काळाची गरज आहे.

✊ चला, आपण सजग राहून स्व-सुरक्षेसाठी आणि न्यायासाठी एकत्र येऊया!

नितिन बागले एसटी महामंडळ कर्मचारी