विना मूल्य विना तिकीट – दोषी कोण? प्रवासी की वाहक?

विना मूल्य विना तिकीट – दोषी कोण? प्रवासी की वाहक?

एस.टी. महामंडळामध्ये काम करणाऱ्या अनेक वाहकांच्या तोंडून आपण एक गोष्ट सतत ऐकतो – "प्रवाशाने तिकीट घेतलं नाही, पण दोष मात्र वाहकावर टाकला जातो."

ही गोष्ट केवळ तक्रार नसून एक वास्तव आहे, जी आज महामंडळाच्या नियमांमधील एका मोठ्या त्रुटीकडे बोट दाखवते.

प्रवाशांची विविधता आणि स्थिती

आज बसमधून प्रवास करणारे प्रवासी हे वेगवेगळ्या वयोगटातले, पार्श्वभूमीचे आणि मानसिकतेचे असतात.

काहीजण मोबाईलमध्ये पूर्णपणे गर्क असतात.

काहीजण कानात हेडफोन लावून बाहेरच्या जगाशी संबंध तोडून बसलेले असतात.

तर काहीजण अशिक्षित किंवा प्रथमच प्रवास करणारे असतात – हातात फक्त आधारकार्ड धरून “तिकीटचं काय?” हे समजण्याची त्यांची तयारीच नसते.

या सर्व प्रकारात एक गोष्ट मात्र सामान्य – तिकीट घ्यायची जबाबदारी ही प्रवाशांवर असते, पण प्रत्यक्षात ती वाहकावर लादली जाते.

वाहकावर अन्यायकारक जबाबदारी का?

आज एस.टी. मध्ये जर कुठल्या प्रवाशाकडे तिकीट आढळले नाही, तर त्या प्रवाशाने तिकीट घेतले की नाही, त्याने पैसे दिले की नाही – हे सगळं पुराव्याविना ठरवलं जातं. आणि दोष थेट वाहकावर ठेवला जातो.

परिणाम?

त्या वाहकाला त्वरित निलंबित केलं जातं

त्याच्या वार्षिक वेतनवाढीवर गदा येते

अनेक वेळा मानसिक तणाव सहन करावा लागतो

हे सर्व एका प्रवाशाच्या निष्काळजीपणामुळे किंवा हेतुपुरस्सर केलेल्या कृतीमुळे घडतं, आणि त्याची किंमत प्रामाणिक वाहकाला भरावी लागते.

BEST चा आदर्श नियम

BEST मध्ये एक सरळ आणि न्याय्य नियम आहे –

"प्रवाशाने स्वतःहून तिकीट मागून घ्यावे. जर तिकीट नसेल, तर प्रवाशीच दंडास पात्र राहील."

हा नियम प्रवाशांवर त्यांच्या जबाबदारीचं भान ठेवतो. तोच नियम एस.टी. महामंडळातही लागू व्हायला हवा.

तिकीट हरवले तरी दोष वाहकाचा?

कधी कधी प्रवासी तिकीट घेतात पण हरवतात. तरीही म्हणतात, “मी पैसे दिले होते, पण वाहकाने तिकीटच दिलं नाही.”

यावर न विचार करता, प्रशासन वाहकाला दोषी धरतं – कारण प्रवाशाचं म्हणणं पुरावा मानलं जातं. ही बाब केवळ अन्यायकारकच नाही तर व्यवस्थेच्या चुकीचं द्योतक आहे.

नवा विचार, नवा नियम हवा

वाहकावर आरोप करणं सोपं आहे, पण तो ज्या धावपळीत, तणावात, आणि जबाबदारीत काम करतो, त्याचा विचार होणं आवश्यक आहे.

एस.टी. महामंडळाने खालील गोष्टी तातडीने अमलात आणाव्यात:

1. तिकीट न घेतल्यास प्रवाशाला दंड – जसं BEST मध्ये आहे.

2. तिकीट हरवले तर प्रवाशाकडे जबाबदारी – वाहकावर नको.

3. वाहकावरील आरोपांची चौकशी होईपर्यंत निलंबन नको – कारण अनेकदा प्रवासी खोटं बोलतात.

4. CCTV, इ-तिकीट प्रणालीचा अधिक वापर – दोन्ही बाजूंना संरक्षण मिळेल.

शेवटी...

वाहक हा महामंडळाचा केवळ कर्मचारी नाही, तर संपूर्ण प्रवासाचा केंद्रबिंदू आहे. त्याच्यावर अन्यायकारक नियम लादणे, म्हणजे संपूर्ण व्यवस्थेला कमकुवत करणं.

प्रवाशांनीही आपली जबाबदारी ओळखली पाहिजे – तिकीट घेणं हे हक्कासोबतच कर्तव्य देखील आहे.

हा मुद्दा केवळ वाहकांपुरता मर्यादित नसून, संपूर्ण सार्वजनिक परिवहन व्यवस्था न्याय्य व सुस्पष्ट कशी करावी यासाठीचा एक महत्वाचा टप्पा आहे.

✍️ – एका जागरूक प्रवाशाच्या आणि प्रामाणिक वाहकाच्या वतीने